GÂZÂLÎ’NİN EL-MÜNKIZ MİNE’D-DALAL ESERİNDE KİŞİSEL DÎNÎ TECRÜBENİN YORUMLANMASI / The Interpretation of Personal Religious Experience in al-Ghazali's al-Munqidh min ad-Dalal

Öz

Huccetü'l İslam İmam Gazâlî yaşadığı zamandan günümüze iz bırakan bir düşünür, mutasavvıf, fakih ve kelamcıdır. El-Munkız mine'd-Dalâl eserinde hayata dair sorgulamalarının onu sürüklediği bunalımdan nasıl kurtulduğunu yazar. Bunalımın O'nda yol açtığı sıkıntı ile yaşadığı yeri terk etmiş ve insanlardan uzaklaşmıştır. Bu terk ediş süresince yaşadıklarını, sorgulamalarını, iç muhasebesini ve kendini tanıma yollarını El-Munkız’da itiraf eder. Bu makalede O’nun bu buhrandan hidayete nasıl eriştiğini, yönteminin neler olduğunu, kişisel dini tecrübesini nasıl edindiğini anlamaya çalışacağım. Tasavvuf yolunun ruhbanlıktan farkını ve benzerliklerini, rasyonel teosofi kavramının Gâzâlî düşüncesinde nereye tekabül ettiğini inceleyeceğim. Gâzâlî, kesin bilgiye ulaşma yolunda aklın sınırlarını bize gösterir. Bu sınırlar dahilinde açıklanamayan gerçekliklerden, uzlette öğrendiklerinden ve dünya sevgisinin neden tehlikeli oluşundan bahseder. İnsan bu tehlikeden uzaklaşmak için dünyevi olanı terk edecek fakat bunu sosyal hayatın sınırları içinde nasıl devam ettirecektir? Gâzâlî’nin insanların arasına dönmesinin gerekçesi İslam’daki “öncelikler fıkhı” düşüncesi ile izah edilir. Gâzâlî de hayatında dönüm noktası olan bunalımdan kurtuluşunu açıklamasında kalbine inen “nur” u Allah’ın istemesine bağlar.

*****

Hujjat al-Islam Imam al-Ghazali is a thinker, mystic, jurist, and theologian who has still influenced today since his time. In his al-Munqidh min ad-Dalal, he writes about how he survived the crisis that his inquiries about life had driven him to depression. Due to the distress caused by the crisis in him, he left the place where he lived and moved away from people. During this abandonment, he confesses his experiences, inquiries, introspection, and ways of getting to know himself in al-Munqidh. In this article, I will try to understand how he reached guidance from this crisis, what his method was, and how he gained personal religious experience. I will examine the differences and similarities of the way of Sufism from the clergy, where the concept of rational theosophy corresponds in al-Ghazali’s thought. He shows us the limits of reason on the way to reach precise information. He talks about realities that cannot be explained within these limits, what he has learned in the uzlat (escaping from community life and living alone), and why the love for the world is dangerous. The reason why al-Ghazali returned to social life is explained with the idea of ‘fiqh of priorities’ in Islam. Al-Ghazali attributes the “nour” (light) that descends to his heart to the will of God in explaining his salvation from the turning point in his life.