İSLAM SİYASET FELSEFESİNDE YÖNETİCİNİN SEÇKİNLİĞİ MESELESİ / The Problem of the Exclusiveness of Rulers in Islamic Political Philosophy

Öz

Toplumları yöneten liderler iktidarlarını güvenceye almak için tanrısal bir meşruiyete başvurmuşlardı. Bu tanrısal meşruiyet liderlerin tanrı/tanrılar tarafından seçilmiş kişi olduğu savına dayandırılmıştı. Bu durum Eski Çağ uygarlıklarında liderler “tanrı/hükümdar” ve eski Türk devlet geleneğinde “Han” ve “Hakan” unvanına sahip liderler “Kut” inancı ile kutsanmıştı. İslam siyaset düşüncesinde ise yönetici bir “Halife” veya “Allah’ın yeryüzündeki vekili, Allah’ın yeryüzündeki gölgesi” olarak kabul edilirdi. Yapılan tanımlamalar yöneticilerin iştigal ettikleri makamların meşruiyeti ilahi kökenli olduğu açıkça görülmektedir. Bu minvalde liderlerin seçkinliği meselesini, İslam siyaset felsefesi geleneği içerisinde Farabi, Nizamülmülk, Maverdi ve Gazali’nin siyaset anlayışları çerçevesinde; (1) yöneticinin gerekliliği, (2) yöneticinin seçkinliği, (3) yöneticinin seçilmesi ve vazifesi, (4) yönetici özellikleri ve sorumluluğu kapsamında inceleyerek, genel bir seçkin yönetici tanımı yapmayı amaçlıyoruz.

*****

The leaders who ruled over societies relied on divine legitimacy for a long time. This divine legitimacy originated from the idea of leaders who were chosen by God/Gods. This situation is illustrated in ancient civilizations as “God/Ruler” and in ancient Turkish state custom as “Han” or “Hakan” who took their divine legitimacy from the belief of “Kut”. In Islamic political thought “Khalifa” is acknowledged as “the representative of Allah, the shadow of Allah”. The definitions plainly indicated that the essence of rulers’, who occupied chairs, legitimacy were sacred. In this particular subject, it is aimed to analyze the topic of the exclusiveness of rulers in Islamic custom of political philosophy, which includes the understanding of al-Farabi, Nizam al-Mulk, al-Mawardi and al-Ghazali: (1) Necessity of rulers, (2) exclusiveness of rulers, (3) election and tasks of rulers, (4) specialty of rulers. Also, it is aimed to generate a general definition of the exclusive ruler.